Śmierć wydaje się odległa. Kiedyś ludzie dożywali maksimum 35 lat. Dzisiejsi 20, 30-latkowie średnio będą żyć nawet 100

Niekoniecznie. Mogłoby być nawet i mniej. Bywało w różnych epokach, że najstarsze szkielety jakie znajdowano, to były szczątki osób 30-letnich, a nawet i tylko trochę ponad 20-letnich.

Tego nie da się określić. Trudno jest porównać epokę kamienia łupanego z obecnymi czasami. Długość ludzkiego życia jest zależna od tak wielu czynników, że nie ma odpowiedzi jednoznacznej. Przecież znamy z historii przypadki władców, którzy żyli powyżej 80 lat. Ale, trzeba przyznać, to się zdarzało tylko w sferach wyższych i wiązało się z ich komfortem życia.

Wiadomo natomiast na pewno, kiedy nastąpiła w tej dziedzinie radykalna zmiana: to przełom XIX i XX wieku. Cezurę stanowi tu odkrycie środków przeciwbakteryjnych i przeciwwirusowych. Właściwie na dobrą sprawę wtedy zaczyna się historia medycyny. Wówczas rodzi się świadomość, czym są choroby zakaźne i jak z nimi walczyć.

Na pewno. Do XIX wieku choroby zakaźne stanowiły bardzo wysoki procent wszystkich chorób. Niska średnia długość życia była spowodowana niemożnością walki z tymi chorobami, ale też i niewiedzą.

Oczywiście. Jeszcze w czasie II wojny światowej tyfus plamisty dziesiątkował społeczeństwa. Na szczęście dziś mamy mamy szczepienia ochronne.

Dla mnie to niewyobrażalne. Przeciwnicy szczepionek to osoby, które nie pamiętają świata bez szczepionek. A ja jeszcze pamiętam, jak byłem dzieckiem i na spacerach na Saskiej Kępie co chwilę pytałem rodziców "mamo, tato - co jest tej dziewczynce, co jest temu chłopcu?". Było mnóstwo dzieci na wózkach, kulejących, które chorowały na polio. Szczepionka Koprowskiego sprawiła, że dziś ta choroba właściwie nie istnieje.

Ostatnie stulecie to niesamowite przyspieszenie w długości życia. To jest dowód na to, że świat podjął skuteczną walkę z chorobami zakaźnymi. Widać też wyraźnie, jak duży jest związek między jakością życia, a długością życia. Najlepszym przykładem jest tu Japonia (oczekiwana długość życia kobiet w Japonii to 88 lat, a mężczyzn 81 - przyp. red.), choć ten skok japoński jest aż trudny do wytłumaczenia. Oni z poziomu średniowiecznego w krótkim czasie wskoczyli na sam szczyt. Tam na pewno znaczenie mają nie tylko szczepienia i wiedza o chorobach zakaźnych, ale i tryb życia oraz sposób odżywiania.

Tu też nie ma odpowiedzi jednoznacznej. U każdego człowieka może to wyglądać inaczej. Mój dziadek zmarł w wieku powyżej 90 lat. Gdy był po 60-tce, a ja byłem nastolatkiem, on spokojnie był w stanie dobiec do tramwaju. Był bardzo zdrowy, ale całe życie o to dbał.

Trudna sprawa... Czasem mam wrażenie, że dziś w wielu przypadkach nie dąży się do tego, aby śmierć była rzeczywiście naturalna. Zdarza się, że podtrzymuje się życie, bo można, bo jeszcze się da, bo medycyna to potrafi...

Pewnie różnie bywa. Ale sądzę, że częściej to rodzina chce za wszelką cenę utrzymać bliską osobę przy życiu. Nawet jeśli to życie to już tylko podtrzymywanie wegetacji.

Tak po prostu jest. We Francji w II poł. XIX wieku w szpitalu prof. Charcota najstarsi pacjenci byli zazwyczaj po 40-tce. Oni byli uważani za starszych ludzi. Dziś najczęściej są to osoby po 65. roku życia. Myślę, że za jakiś czas szpitale będą pełne częściej osób po 80-tce, bo ci w wieku 65 lat będą jeszcze w sile wieku.

Istnieją hipotezy oparte na badaniach demograficznych i medycznych, które mówią, że całkiem niedługo średnia długość życia będzie wynosić 100 lat. I to są ci młodzi ludzie, którzy dziś tak dbają o zdrowie.

(śmiech) Przyszłe pokolenia na pewno poradzą sobie z tym problemem. To będzie najmniejsze zmartwienie. Większym kłopotem będzie kwestia przeludnienia. Czy wszyscy się tu wtedy pomieścimy? Można się też obawiać, że wraz ze wzrostem liczby ludności będzie się pogłębiać przepaść między bogatymi a biednymi. A gdy brakowało przestrzeni życiowej to już nieraz w historii dochodziło do wojen.