Genów nie oszukasz! Mogą być jednak wskazówką, jaki sport będzie odpowiedni dla ciebie

Genetyka ma wpływ na zdolności fizyczne człowieka, preferencje sportowe, ale także podatność na kontuzje, wytrzymałość, a nawet - motywację do ruchu.

Nie mamy wątpliwości, że geny wpływają bezpośrednio na budowę naszego ciała. Już to bezpośrednio może przełożyć się na osiągane wyniki sportowe.

Osoby o smukłej budowie ciała i długich nogach i rękach częściej startują w zawodach lekkoatletycznych, zwłaszcza biegach długodystansowych.

Z kolei osoby o krótszych i bardziej umięśnionych ciałach mogą być lepiej przystosowane do sportów siłowych, takich jak kulturystyka czy podnoszenie ciężarów.

Jednak posiadanie jednego wariantu genetycznego nie wystarczy do tego, aby ocenić jednoznacznie predyspozycje sportowe

Jak podkreśla dr Karolina Chwiałkowska, genetyk molekularny i biotechnolog z firmy IMAGENE.ME, "predyspozycje sportowe należą do tzw. cech wielogenowych, co oznacza, że na ich wystąpienie ma wpływ nie jeden, a wiele wariantów genetycznych w sposób wypadkowy".

Dodaje, że wpływ pojedynczych wariantów jest na tyle niski i na ich podstawie nie można precyzyjnie określić możliwości fizycznych oraz rodzaju sportu, do którego posiada się szczególne predyspozycje. Duże znaczenie mają bowiem także czynniki pozagenetyczne.

Genetyka to tylko jeden z elementów całej układanki. Przeprowadzenie badania wszystkich 24 tysięcy genów może dać jednak całkiem dużo wskazówek na temat naszych predyspozycji sportowych.

Paulina Gołębiowska, dietetyk kliniczny i specjalista ds. nutrigenomiki IMAGENE.ME wskazuje jednak, że dostosowując nasze działania do własnych możliwości i preferencji, możemy zadbać w bardziej kompletny sposób o zdrowie.

– Trzeba zdecydowanie podkreślić; nie jest tak, że badanie genetyczne powie nam wprost, który sport uprawiać, by odnosić w nim sukcesy, lub z jakich aktywności możemy zrezygnować. W naszym DNA istnieją jednak pewne wskazówki, które mogą nam pomóc, jeśli tego chcemy, stworzyć bardziej indywidualny plan naszych aktywności sportowych – podkreśla Paulina Gołębiowska.

Geny związane z układem nagrody i produkcją neuroprzekaźników, takich jak dopamina, mogą wpływać na to, jak bardzo jesteśmy zmotywowani do regularnych treningów.

Osoby posiadające określone warianty tych genów mogą odczuwać większą przyjemność z ćwiczeń. To sprawia, że są bardziej skłonne do utrzymywania aktywnego stylu życia.

Jednak same geny nie wystarczą, bo na motywację do ćwiczeń wpływ mają także środowisko, w którym dorastamy, kultura, edukacja i doświadczenia życiowe.

Istotną rolę w sporcie odgrywa wytrzymałość, a ta wynika m.in. z indywidualnych uwarunkowań genetycznych.

Geny mogą oddziaływać na zdolności aerobowe i anaerobowe. Aeroby to intensywne ćwiczenia, związane z wydolnością oddechową, które podnoszą tętno, przyspieszają metabolizm, a w efekcie pomagają spalać tkankę tłuszczową. Osoby z wariantami zwiększającymi predyspozycje do takich aktywności mogą wybierać sporty długodystansowe, np. maratony.

Z kolei treningi anaerobowe, nazywane też beztlenowymi, pomagają w szybszej utracie masy ciała i zbudowaniu masy mięśniowej. Osoby, których geny sprzyjają wytrzymałości anaerobowej, lepiej sprawdzą się więc np. w sprintach.

Przykładem genu wpływającego na wytrzymałość jest np. ACTN3. Koduje on jedno z białek, które jest obecne w mięśniach szkieletowych. Jeżeli masz taki gen, to będziesz miał predyspozycje do sportów takich jak tenis, kulturystyka lub CrossFit.

Nieprawidłowa technika wykonywania ćwiczeń lub zbyt duże obciążenia to częste, ale nie jedyne powody kontuzji. Większą podatność na kontuzję takie jak zerwanie więzadeł czy naderwanie mięśni mają bowiem osoby o określonych genach wpływających na budowę i elastyczność ścięgien czy więzadeł. Chodzi o produkcję i metabolizm kolagenu.

Predyspozycje genetyczne mogą być związane również z możliwościami regeneracyjnymi organizmu. Podczas treningu mięśnie mają większe zapotrzebowanie na tlen, a w ich wnętrzu tworzą się produkty przemiany materii, które powinny zostać usunięte razem z krwią. W przypadku słabego ukrwienia mięśni metabolity gromadzą się w mięśniach, prowadząc do ich zakwaszenia oraz uszkodzenia.

Częste kontuzje mogą być niebezpieczne dla zdrowia i zniechęcać do treningów. Warto więc poznać możliwości własnego ciała, aby nie narażać się na niepotrzebne kontuzje.

Chociaż u zdrowej osoby największy wpływ na wygląd sylwetki, budowę i rozwój mięśni mają regularne treningi oraz dieta, to geny również odgrywają w tym istotną rolę.

Warianty genów mogą odpowiadać m.in. za tempo metabolizmu oraz skłonność do budowy masy mięśniowej czy gromadzenia tkanki tłuszczowej w określonych miejscach, co wpływa na ogólny kształt ciała.

– Jednym z genów mających wpływ na masę mięśni jest gen TRHR. Nawet małe zmiany aktywności receptora TRHR, wynikające z obecności określonego wariantu kodującego go genu, mogą powodować ograniczenie wzrostu masy mięśniowej u osób trenujących siłowo. Z kolei inny wariant tego genu może powodować efekt odwrotny, a więc znaczny wzrost masy mięśniowej. Badania naukowe dowodzą, że osoby posiadające ten wariant mogą mieć nawet średnio o 2,7 kg wyższą beztłuszczową masę ciała, co przekłada się na większą masę mięśni – wyjaśnia Paulina Gołębiowska.

Można więc powiedzieć, że wariant ten daje genetyczne predyspozycje do szybszego rozbudowania masy mięśniowej, co jest kluczowe np. w kulturystyce.

Innym przykładem genu wpływającego na wzrost i rozwój masy mięśniowej, a tym samym wygląd sylwetki, jest MSTN.

Sposobem na to, aby poznać genetyczne predyspozycji swojego organizmu, jest wykonanie badania całego eksomu (WES) lub genomu (WGS), które obejmują analizę wszystkich 24 tysięcy genów.

Taką analizę wystarczy wykonać raz w życiu, bo geny są niezmienne. Jej wyniki mogą pomóc osobom uprawiającym sport w lepszym poznaniu możliwości swojego ciała.

Badanie pozwala też zadbać o siebie bardziej kompleksowo, bo daje też inne wskazania w obszarze zdrowia.

Geny mogą nam więc pomóc lepiej zrozumieć, dlaczego lubimy określone rodzaje aktywności fizycznej i czemu wykonywanie wybranych z nich może nam przychodzić z większą łatwością niż innym.