Operacja wszycia kardiowertera - defibrylatora podskórnego.
Operacja wszycia kardiowertera - defibrylatora podskórnego. Fot. Michał Łepecki / Agencja Gazeta

W Polsce każdego roku wzrasta liczba nowych implantacji urządzeń takich jak: stymulatory serca (IPG), kardiowertery-defibrylatory (ICD) oraz stymulatory resynchronizujące (CRT). Jednak implantacja takiego urządzenia nie zawsze oznacza, że pacjent może spać spokojnie. Zdarza się, że wiąże się to z wystąpieniem działań niepożądanych. Chorzy i ich lekarze muszą trzymać rękę na pulsie i odpowiednio zareagować jeśli wystąpią problemy, a mogą być to sytuacje zagrażające życiu chorego.

REKLAMA
Prof. dr hab. n. med. Andrzej Przybylski, kierownik Kliniki Kardiologii w Klinicznym Szpitalu Wojewódzkim nr 2 im. Świętej Jadwigi Królowej w Rzeszowie, członek Sekcji Rytmu Serca Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego przypomina, że objawy powikłań zabiegów elektrostymulacji, który powinny zaniepokoić pacjenta z wszczepionym urządzeniem stymulującym pracę serca i skłonić go do szybkiej konsultacji lekarskiej to m.in. wystąpienie gorączki o nieznanej przyczynie - kiedy podwyższonej temperaturze ciała nie towarzyszą inne objawy, takie jak na przykład zaczerwienienie gardła.
Prof. dr hab. n. med. Andrzej Przybylski
Kierownik Kliniki Kardiologii w Klinicznym Szpitalu Wojewódzkim nr 2 im. Świętej Jadwigi Królowej w Rzeszowie, członek Sekcji Rytmu Serca Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego

Pilnie zgłosić się do lekarza powinni także ci pacjenci, u których wystąpiło zaczerwienienie loży urządzenia, czyli miejsca, w którym umieszczono urządzenie stymulujące, u których wystąpił wysięk surowiczy lub ropny z rany a także obrzęk wokół miejsca implantacji. W przypadku wystąpienia powyższych objawów pacjent z wszczepionym urządzeniem stymulującym pracę serca powinien jak najszybciej zostać skonsultowany w ośrodku, który dokonał implantacji. Gorączka, której towarzyszy katar oraz ból i zaczerwienienie gardła może natomiast świadczyć o infekcji wirusowej lub bakteryjnej niezwiązanej z implantacją urządzenia stymulującego serce. W takim wypadku zalecana jest konsultacja z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej.

Jest zabieg, jest ryzyko
– Zabiegi implantacji urządzeń stymulujących pracę serca, jak każda procedura medyczna niosą za sobą ryzyko wystąpienia działań niepożądanych – mówi z kolei dr hab. n. med. Maciej Sterliński, kierownik Pracowni Elektrofizjologii Kliniki Zaburzeń Rytmu Serca Instytutu Kardiologii w Warszawie, przewodniczący-elekt Sekcji Rytmu Serca Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego.
Największym problemem, zdaniem dr. Sterlińskiego, są komplikacje pojawiające się w okresie odległym po wszczepieniu, często np. po wymianie urządzenia. Do najważniejszych z nich należą m.in.: infekcje związane z układami, dysfunkcje zastawki trójdzielnej, niedrożność żylna oraz mechaniczne uszkodzenia elektrod. Są to sytuacje wymagające dużego doświadczenia i trudne w leczeniu – często wymagają konsultacji i współpracy tzw. Heart Team: specjalistów różnych dziedzin medycyny, którzy są w stanie wspólnie ustalić najlepszą dla danego pacjenta ścieżkę diagnostyczną i terapeutyczną.
– Zdecydowana większość późnych powikłań elektroterapii przy pomocy urządzeń, wymaga przeznaczyniowej ekstrakcji elektrod. Jest to procedura nieporównywalnie trudniejsza od zabiegu wszczepienia i z racji dużego ryzyka musi być przeprowadzana przez referencyjne, najbardziej doświadczone ośrodki w ścisłej współpracy z kardiochirurgami. Wypracowanie standardów postępowania w przypadku takich powikłań jest obecnie jednym z najważniejszych celów naszego środowiska – dodaje dr hab. n. med. Maciej Sterliński.
Coraz więcej chorych
W Polsce sukcesywnie wzrasta liczba coraz starszych pacjentów z wszczepionym urządzeniem stymulującym pracę serca.
Dr hab. n. med. Oskar Kowalski
Kierownik Pracowni Elektrofizjologii i Stymulacji Serca w Śląskim Centrum Chorób Serca w Zabrzu, przewodniczący Sekcji Rytmu Serca Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego

Nie zawsze każdy pacjent ma możliwość bezpośredniego i łatwego dostępu do specjalistycznej Poradni Kontroli Symulatorów i Defibrylatorów. Wówczas często pierwszą konsultacją w zakresie prawidłowej stymulacji serca pacjenta przez urządzenie służą lekarze i pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej. Pielęgniarki w szpitalach, przychodniach i zakładach POZ mają na co dzień możliwość wczesnego wykrycia nieprawidłowej funkcji lub niektórych powikłań zabiegów elektrostymulacji, ale muszą wiedzieć na co zwracać uwagę i pamiętać o pewnych charakterystycznych objawach mogących świadczyć o nieprawidłowościach. Właśnie dlatego szkolenie personelu pielęgniarskiego w tym zakresie jest tak ważne.

Ponieważ problem powikłań u pacjentów z wszczepionym urządzeniem stymulującym pracę serca jest bardzo złożony, w dniach 29 czerwca - 1 lipca 2017 r. w Zamościu odbywała się kardiologiczna konferencja szkoleniowa pt. "Powikłania stymulacji”. W interdyscyplinarnym spotkaniu poświęconym leczeniu powikłań zabiegów stymulacji serca wzięli udział: kardiolodzy, echokardiografiści, kardiochirurdzy, anestezjolodzy oraz lekarze rodzinni i lekarze innych specjalności a także pielęgniarki, w tym pielęgniarki środowiskowe z całej Polski.