Jak dbać o bliznę po operacji? Konsekwencje zaniedbań mogą być straszne

Blizna po artroskopii kolana fot. chormail / pl.123rf.com

Można mówić o szczęściu, jeżeli jedyną pamiątką po zabiegu chirurgicznym jest blizna. Gorzej, jeśli następstwem operacji są zrosty, dolegliwości bólowe, niedrożność jelita i śmierć. Jak zapobiegać powstawaniu zrostów pooperacyjnych? Jak dbać o bliznę?

Jak długo blizna jest czerwona? Kilka słów o procesie gojenia

Proces zabliźniania i regeneracji skóry rozpoczyna się bezpośrednio po operacji i jest bardzo długi. Całkowite gojenie blizny może trwać nawet dwa lata. Nie należy niepokoić się tym, że kolor blizny będzie się zmieniał.

Początkowo blizna jest czerwona. Dzieje się tak za sprawą niewielkiej ilości włókien kolagenowych. Taka blizna może być źródłem bólu i swędzenia. Ten etap może trwać nawet rok. Później blizna staje się fioletowa.

Z czasem pojawiają się grubsze włókna, które mają jasnoperłowy kolor. Taka blizna może być albo wklęśnięta, albo wystawać. Gorzej, jeżeli zacznie zajmować obszary nieobjęte operacją. Wtedy można mówić o bliznowcach, co jest stanem patologicznym.

Bliznowce to przerośnięte, twarde, guzowate zmiany. Powstają z nieznanych przyczyn i niechętnie poddają się leczeniu. Nie stanowią bezpośredniego zagrożenia dla życia pacjenta, natomiast są nieestetyczne i mogą być źródłem bólu.

Typowy bliznowiec fot. wutwhan / pl.123rf.com

Jak długo blizna po operacji boli? Czy to normalne?

Boląca blizna w pierwszych miesiącach po zabiegu nie jest niczym dziwnym. Z zewnątrz może wyglądać na wstępnie zagojoną, ale wewnątrz wygląda to inaczej. Goi się nie tylko naskórek, ale również nacięte nerwy, żyły i mięśnie.

Takim bólem nie należy się niepokoić. Z czasem ulegnie on zmniejszeniu i zamiast niego pojawi się delikatne mrowienie i problemy czuciowe, np. parastezje lub przeczulice. Oznacza to, że skóra będzie odbierała bodźce zewnętrzne w sposób nieadekwatny, np. delikatny dotyk będzie wywoływał ból. Uporczywe objawy miną w miarę regeneracji nerwu.

Ale czy każdy ból blizny należy ignorować? Odpowiedź brzmi: nie. Niepokojący powinien być ból, który pojawia się wiele lat po operacji (więcej niż 2-3 lata). Może być powodem wytworzenia zrostów pooperacyjnych, które powstały na skutek niewystarczającej mobilności blizny. Jeżeli problem dotyczy okolic jamy brzusznej, nie wolno go ignorować, ponieważ może doprowadzić do śmierci.

Czym są zrosty pooperacyjne? Dlaczego nie wolno dopuścić do ich powstania?

Zrosty pooperacyjne pojawiają się u ponad 90 proc. pacjentów poddanych zabiegom chirurgicznym. Ze zrostami najczęściej zmagają się pacjentki poddane cesarskiemu cięciu, ale problem ten dotyczy osób, które poddano mniej inwazyjnym zabiegów, np. wycięciu wyrostka lub artroskopii.

Przyczyną zrostów pooperacyjnych są nieprawidłowe połączenia między tkankami, które na skutek urazu (organizm tak postrzega operację) tworzą między sobą "mostki". Sprawiają one, że tkanki przywierają do siebie, a pacjentowi towarzyszy przykre uczucie ciągnięcia i bólu.

Zrosty bardzo często prowadzą do przemieszczenia narządów. Jajniki, z których wycięto torbiele, mogą przywrzeć do macicy i poruszać się razem z nią. Zaburza to proces owulacji i zwiększa ryzyko niepłodności. Jeżeli zrosty będą naciskały na nerwy, może dojść do zaburzeń czucia.

Najbardziej zagrożeni są pacjenci, którzy przeszli operacje w obrębie jamy otrzewnej. Otrzewna to cienki worek, który otacza najważniejsze organy. Zabezpiecza je przed uszkodzeniami i tarciem. Aby lekarz mógł dostać się do operowanych narządów, musi przeciąć otrzewną. Otrzewna regeneruje się, zasklepia i tak powstają zrosty.

Najczarniejszym scenariuszem jest naciskanie zrostów na ścianę jelita. W takiej sytuacji może dojść do niedrożności jelita. Jeśli pacjent będzie miał odrobinę szczęścia, to skończy się na wyłonieniu stomii. Jeśli szczęścia zabraknie — umrze.

Czytaj także:

Jak zapobiegać powstawaniu zrostów? Na czym polega mobilizacja blizny?

Blizna ma negatywny wpływ nie tylko na miejsce, w którym występuje, ale także na odległe części ciała. Blizna na stopie może wpływać na żuchwę, a blizna na kolanie na kręgosłup. Dlatego tak ważna jest prawidłowa mobilizacja blizny i niedopuszczenie do powstania zrostów.

Mobilizację blizny najlepiej rozpocząć od razu po zasklepieniu rany. Polega ona na masowaniu blizny i jej okolic. Fizjoterapeuta spłaszcza w ten sposób powstałe sklejenia i nie dopuszcza do tego, by się utwardziły. Głównym celem terapii manualnej jest zwiększenie mobilności blizny.

Katarzyna Młotek

Fizjoterapeutka

– Manualna terapia blizny jest wykonywana przede wszystkim wtedy, kiedy mamy zaburzoną przesuwalność tkanki powstałej w procesie reparacji, czyli samej blizny, bądź często również tkanek okolicznych. Terapia ta ma na celu w możliwe jak największym stopniu przywrócić odkształcalność tkanek w porównaniu do stanu sprzed powstania uszkodzenia (fragment wywiadu z Forum Leczenia Ran).

Przeciwwskazaniem do mobilizowania blizny są problemy z gojeniem ran. Nie należy mobilizować ran ropiejących, otwierających się, niedostatecznie zagojonych. Kolejnym przeciwskazaniem są zakażenia i infekcje.

Co można zrobić ze starą blizną pooperacyjną?

Ból spowodowany powstaniem zrostów pooperacyjnych może ujawnić się nawet wiele lat po operacji. Najczęściej objawia się on w postaci ciągnięcia w jamie brzusznej, niedrożności jelita i uczuciu naciągania skóry lub tkanek podskórnych.

Stare, przerosłe, zrośnięte blizny trudno jest leczyć. Terapia manualna może nie przynieść oczekiwanych skutków. W takiej sytuacji warto rozważyć operację uwolnienia zrostów. Ale na tym nie koniec.

Operowane miejsce należy poddać terapii manualnej, a także zabezpieczyć preparatem na bazie kwasu hialuronowego, który nawilży tkanki, przyspieszy proces gojenia i zapobiegnie ponownemu powstaniu zrostów.

Jeżeli blizna nie boli, ale jest uważana za defekt kosmetyczny, to można ją zmniejszyć lub usunąć. Gabinety medycyny estetycznej oferują w tym zakresie wiele zabiegów: terapię światłem LED, laseroterapię czy lipotransfer.

Czym smarować blizny po szwach?

Oprócz masowania blizny, należy ją smarować. Można wykorzystać w tym celu preparaty dostępne bez recepty. Wiele z nich zawiera składniki pochodzenia roślinnego i na pewno nie zaszkodzi. Można też stosować szczotkowanie na sucho.

Dobrym wyborem są żele z silikonem, które przyspieszają proces gojenia rany, a także zmniejszają ryzyko powstawania bliznowców i zrostów. Lekarze w większości przypadków zalecają jednak preparaty z heparyną, które zapobiegają powstawaniu obrzęków i przyspieszają regenerację tkanek.

Kolejną opcją są maści z wyciągiem cebuli. Maści te powodują uelastycznienie blizny, spłaszczenie jej i zblednięcie. Taką maść można też zrobić samodzielnie. Preparat sprawdzi się również w leczeniu blizn potrądzikowych.